Aglaha

AGLAHA – Tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Ahlat adıyla Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Etimoloji: Aglaha (აგლახა), eski Gürcü dilinde köylü, rençber anlamına gelen “glaha” (გლახა) kelimesinden türemiş olabilir (102). Bu yer adı Türkçeye de benzer biçimde girmiştir. Ancak 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde A(r)glaha (آركلخا) şeklinde yazılmıştır (17:164). Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli kitapta ise, Ağlaha (آغلاها) olarak geçer (25:1927:112).

Tarihçe: Aglaha köyü, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti’de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde Ahoti (ახოთი), Vanati (ვანათი), Saçinke (საჭინკე), Sakavre (საყავრე), Velta (ლეკთა), Didvake (დიდვაკე) gibi Gürcüce yer adları bu dönemden kalmış olmalıdır (1:181).

Aglaha, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Çıldır Eyaleti’nin Livane sancağına bağlı köylerden biriydi. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 51 hane ve 141 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Aglaha köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 282 kişiden oluştuğu söylenebilir (17:55-59).

Aglaha köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımında Aglaha (Аглаха) olarak kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Sveti nahiyesinin altı köyünden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Nüfusu, 143’ü erkek ve 135’i kadın olmak üzere, 33 hanede yaşayan 278 kişiden oluşuyordu. Bir hane hariç, bu nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Bir hanede ise 7 Gürcü yaşıyordu (86: “Batum oblastı” – 1343).

Aglaha köyü, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların Artvin sancağından çekilmesinin ardından Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Nitekim bu durum 7 Mayıs 1920 tarihinde Moskova Antlaşması’yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Yaklaşık bir yıl sonra Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgalinin ardından imzalanan Moskova Antlaşması’yla Artvin bölgesi ve Aglaha köyü Türkiye’ye bırakıldı (114; 69:489).

Aglaha köyü, Türkiye’ye bırakıldıktan sonra Artvin vilayetinin merkez kazasına bağlı köylerden biriydi. Aglaha veya Ağlaha Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Ahlat olarak değiştirildi. Ertesi yıl yapılan nüfus tespitinde köyde 52 hanede 203 kişi yaşıyordu (25:1927:112). Ahlat köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetine bağlı Artvin kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 249 kişiye çıkmıştı (40:166). 1965 genel nüfus sayımıdan 247 kişiden oluşan nüfusu içinde 142 kişi okuma yazma biliyordu (65:86).
*