Tahtakıran

TAHTAKIRAN, Tao-Karceti‘nin tarihsel Kola bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Ardahan iline bağlı Göle ilçesinde yer alır.

KÖYÜN ADI
Köyün bilinen en eski adı Tahtakıran’dır. Ancak bu adın neyle bağlantılı olduğu bilinmemektedir. 1928 tarihli Osmanlıca Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı yayında köyün adı Tahtakıran ( تاخته قيراز ) olarak geçer.^[1] Dahiliye Vekaleti’nin Köylerimiz adlı yayınında ve İçişleri Bakanlığı’nın Köylerimiz adı yayınında da köy aynı adla verilmiştir.^[2-3]

TARİHÇE
Tahtakıran köyünün tarihine ilişkin kesin bilgiler yoktur. Köy tarihsel Tao-Klarceti bölgesinin Kola kısmında yer alır. Köydeki kiliselerin varlığı, Osmanlıların Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe Prensliği’den ele geçirdiği zaman da buranın bir yerleşme olduğunun göstermektedir. Tahtakıran 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların eline geçti. Bölgeyi gezen Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, 1907 yılında Tahtakıran köyü Rus ordusunun karargâhıydı.^[4] 1918-1921 arasında Gürcistan sınırları içinde kalan Tahtakıran, 1921’de Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Türk kuvvetlerinin Artvin ve Ardahan fiilen ele geçirmesinden sonra, Ekim 1921’de imzalanan Kars Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı.

KÖY KİLİSESİ
Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, köyün yakınında, Ardahan-Oltu yolu kıyısında küçük bir kilise bulunuyordu. 10. yüzyıla tarihlenen bu köy kilise kaba yontulmuş taşlardan inşa edilmişti. Yaklaşık olarak 11 x 2,5 m ebatlarında tek nefli bir yapıydı. Kuzey kısmından kiliseye bitişik küçük bir şapel vardı ve şapel 1907 yılında büyük ölçüde yamaçtan kayan toprağın altında kalmıştı. Günümüzde kiliseden geriye bir şey kalmamıştır. Ardahan’ı gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli’nin verdiği bilgiye göre 1917 yılında köyün sınırları içinde dört kilise daha bulunuyordu.^[5-6]

Sonra Tahtakıran köyüne vardım. Bu bir Türk köyü, “tahta kıran” anlamına geliyor. Burada beş kilise varmış. Bazısı tamamen yıkılmış, bazısı sağlam, bazısının sadece duvarları duruyor. Burada yaşayan Rumlar sağlam kiliselerden birine Aya Sofya Kilisesi diyorlar. Bu kilise her şeyiyle sağlam. Sadece duvarların bazı taşları almışlar. Köylüler yeni kilise inşa etmek için bu taşları Rumların aldığını söylüyor. (Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde”, Sakartvelo gazetesi, 10 Ekim 1917, sayı 220)

Kaynakça:
1. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 772.
2. ^ Köylerimiz, Dahiliye Vekaleti yayını, İstanbul, 1933, s. 706.
3. ^ Köylerimiz, İçişleri Bakanlığı yayını, Ankara, 1968, s. 498.
4. ^ Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 14.
5. ^ Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 14.
6. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 184.

Not: Bu yazı ႧႤႧႰႨ ႾႠႰႨ tarafından Vikipedi için kaleme alınmıştır.