KALKOSİ – Tao bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde İkizpınar adıyla Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir köydür.
Etimoloji: Bu yer adı Ekvtime Takaişvili’nin 1907 tarihli eserinde Kalkosi (კალკოსი) şeklinde geçer.[4] Mevcut yazılı kaynaklarda bu yer adının kökeni ve anlamı konusunda bilgi bulunmamaktadır. Kalkosi, Türkçeye Kalkos (قالقوص) olarak girmiştir.[5]
Tarihçe: Kalkosi, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao‘da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu yerleşimi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bu dönemden kalmış olan Kalkosi Kilisesi‘nin Gürcüce yazıtı da buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[4] Köyün bugünkü sınırları içinde, kuru duvar tekniğiyle inşa edilmiş olan kale ile megalit yapı da buranın çok eski yerleşim alanı olduğuna işaret etmektedir.[6]
Kalkosi köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakılmıştır. Rus idaresi devam ederken, 1907 yılında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, Kalkosi köyünde Örtülü köyünden (bugün Şenkaya) gelmiş ve Ermenileşmiş, ama sadece Türkçe konuşan Gürcülerden oluşuyordu. Bir Gürcü kilisesi olan Kalkosi Kilisesi de Ermeni kilisesine çevrilmişti.[4]
Kalkosi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Erzurum vilayetinin Oltu kazasının Kosor nahiyesine bağlıydı.[5] 1940 genel nüfus sayımında “Kalkas” şeklinde yazılmış olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 146 kişiden oluşuyordu.[7] 1946 yılında Şenkaya ilçesi kurulunca, Kosor nahiyesi ve Kalkosi köyü bu ilçeye bağlandı. Kalkosi veya Kalkos Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla İkizpınar olarak değiştirilmiştir.[8] 1965 genel nüfus sayımında İkizpınar köyünde 227 kişi yaşıyordu ve bu nüfus içinde 85 kişi okuma yazma biliyordu.[9]
Tarihsel yapılar: Kalkosi köyünde eski Gürcü kilisesi olan Kalkosi Kilisesi, köyün kuzeyinde evler arasında yer alır ve büyük ölçüde ayaktadır. Gürcüce elyazması Kalkosi İncili, son olarak bu kilisede korunmuş olup adını da buradan alır. Köyün güneydoğusunda kayalık bir tepe üzerinde bulunan ve kuru duvar tekniğinde inşa edilmiş olan Kalkosi Kalesi’nin günümüze ulaşan duvarların genişliği 2 metre, yüksekliği 1,5 metredir. Köyün 2 kilometre doğusunda kayalık bir tepede bulunan megalit yapı kaba yontulmuş iri taşlarla harçsız inşa edilmiştir. Bugüne kalan duvarların yüksekliği 3 metreyi, genişliği 2 metreyi bulur.[10]
*
TAO-KLARCETİ 