ŞİPEK – Tao bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Akbaba adıyla Tortum ilçesine bağlı bir köydür.
Etimoloji: Bu yer adı Ermenice Şipek’ten (Շիփեկ) gelir. Türkçeye aynı biçimde girmiştir. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Şipek (شیپك) olarak geçer.[1][2]
Tarihçe: Şipek köyü, orta çağda Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao‘da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bugünkü köyün güneybatısında bulunan megalit kale kalıntısı buranın çok eski yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[3]
Şipek köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Tortum sancağının Liskavi nahiyesine bağlı köylerden biriydi. Köyün nüfusu, 65’i Hristiyan ve 2’si Müslüman olan 67 haneden oluşuyordu.[4] 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre ise köy Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlıydı. Bu tarihte köyde 29 erkek tespit edilmiştir. Bunlardan 13’ü Hristiyan ve 16’sı Müslümandı. Erkek sayısı kadar kadın eklenince ipek köyünün toplam nüfusunun 58 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[5]
Şipek köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Erzurum vilayetinin Tortum kazasının köylerinden biriydi.[6] Bu yerleşim 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 270 kişiden oluşuyordu.[7] Şipek Türkçe olmadığı için köyün adı 1950’lerin ilk yarısında Akbaba olarak değiştirilmiştir. 1965 genel nüfus sayımına göre Akbaba’da 466 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 159 kişi okuma yazma biliyordu.[8]
Tarihsel yapılar: Akbaba köyünün 700 metre güneybatısında megalit yapının kalıntıları bulunmaktadır. Bir kale olduğu tahmin edilen yapı günümüzde taş yığını haline gelmiştir. Köyde bulunan eski kilise yıkılmış ve yerinde okul inşa edilmiştir. Köyün çeşmesindeki Ermenice yazılı taş yıkılmış olan kiliseden alınmış olmalıdır.[9]
*
TAO-KLARCETİ 