KARTSHA – Tarihsel Tao bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Şenyurt adıyla Tortum ilçesine bağlı bir köydür.
Etimoloji: Gürcüce bir yer adı olan Kartsha (ქარცხა), gökçe çan çiçeği (Campanula tridentata) anlamındaki “kartshvi” (ქარცხვი) kelimesinden türemiş olan Kartshva’dan (ქარცხვა) gelir ve bu çiçeğin yetiştiği yeri ifade eder.[1][2][3] Bu yer adı sonradan Kiska ve Kisha’ya (كسخە) dönüşmüştür.[4][5] Tortum Çayı kıyısında yer alan ve Kartsha köyüne açılan kapı olan yerleşim de Kartshis Kari (Kartsha Kapısı) adını taşıyordu. Kartsha köyünden gelip Tortum Çayı’na katılan dere de “Kisha Su” olarak da bilinir.
Tarihçe: Kartsha köyü, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan Tao bölgesinde yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün eski kilisesi olan Kisha Kilisesi bu dönemden kalmış olmalıdır. Bugünkü köyün sınırları içinde ayrıca yığma taşlardan inşa edilmiş yapı kalıntılarıbulunmaktadır.[6]
Kartsha köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı mufassal defterine göre, Tortum sancağının Ahçirik nahiyesine bağlıydı. Oldukça büyük bir yerleşimdi ve 395 haneden oluşuyordu. Bu nüfus içinde 387 hane Hristiyandı ve sadece 8 hane Müslüman olmuştu. Osmanlı idaresinin askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında Kartsha’da 122 hanede 397 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 794 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7][8]
Kartsha adı Ermenicenin etkisiyle “Kisha”ya dönüşmüştür.[9] Nitekim 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde yazım hatası olmakla birlikte köyün adı “Kisha” (كسخە) olarak geçer. Bu sırada köy Erzurum vilayetinin Tortum kazasının Azort nahiyesine bağlıydı.[10] 1940 genel nüfus sayımında “Kisha” biçiminde yazılmış olan köyün nüfusu 1.614 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte Kisha Tortum kazasının nahiyelerinden biri olan Kisha nahiyesinin idari merkeziydi. Kisha nahiyesi 15 köyü kapsıyordu ve toplam nüfusu 11.357 kişiden oluşuyordu.[11] Kartsha veya Kisha Türkçe olmadığı için köyün adı 1950’lerin ilk yarısında Uncular olarak değiştirilmiştir. Kisha nahiyesinin adı da Şenyurt bucağı olarak değiştirildiği için 1965 genel nüfus sayımında “Uncular (Şenyurt)” biçiminde yazılmış olan köyün nüfusu 1.853 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 333 kişi okuma yazma biliyordu.[12] Uncular köyünün adı 1992 yılında Şenyurt olarak değiştirilmiştir.[13]
Tarihsel yapılar: Şenyurt köyünün sınırları içinde önemli yapı kalıntıları bulunmaktadır. Bunlardan biri köyün merkezindeki Kartsha Kilisesi‘dir. Körün 8 kilometre güneybatısında, yayla evlerinin bulunduğu yerdeki Kartsha Harabeleri, yığma taşlardan inşa edilmiş çok eski yapı kalıntılarıdır. Burada ayrıca, günümüzde samanlık olarak kullanılan eski bir kilise bulunmaktadır.[14]
*
TAO-KLARCETİ 