Şavşeti

ŞAVŞETİ (Gürcüce: შავშეთი), Gürcistan’ın tarihi ve coğrafi bölgelerinden biridir. Şavşeti, eski çağlarda yaşamış Gürcü kabilesi Şavşilerin ülkesi anlamına gelir (შავშ-ი: şavş-i ve -თი: eti → შავშეთი: Şavşeti). Günümüzde Türkiye sınırları içinde kalan tarihsel Şavşeti, bugünkü Şavşat ile Borçka, Murgul ile Aşağı Macaheli bölgelerini kapsıyordu. Şavşeti, Tao-Klarceti bölgesinin bir parçasıdır.

İmerhevi, Şavşeti bölgesinin içinde yer almasına karşın, tarih boyunca ayrı bir bölge de sayılmıştır. Bundan dolayı Şavşeti bölgesi Rus yönetimindeyken (1878-1917) Şavşet-İmerhevi adıyla Artvin iline (okrug) bağlı bir ilçeydi (uçastka). 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Şavşet-İmerhevi’nin nüfusu 2.790 haneden (18.319 kişi) oluşuyordu. Bu hanelerden 1.024’ü (7.556  kişi) Gürcü olarak kalmış, 1.484 hane (9.401 kişi) ise Türkleşmişti. Şavşet-İmerhevi’de 1886 yılında 264 hane dili Gürcüce olan Ermeni yaşıyordu. Aynı yılki sayımda 54 hane de Boşa/Poşa (Çingene) kayıtlara geçmiştir. Şavşet-İmerhevi’de yaşayan 49 kişi ise bey unvanına sahipti. 

Gürcü dili Şavşeti’de Gürcülerin yaşadığı şu köylerde korunmuş: Bazgireti, Gameşeti, Ziosi, Hevtsruli (Hevtsvrili), Zakieti, Daba, Ube, Surevani (Svirevani), Ustamisi, İveti, İphvreuli, Çakvelta, Manatba, Maçhateti, Nioleti, Brili, Agara, Zenagara, Tsetileti, Palehli (Parehli), Davlati, Çihishevi, Dasamobi, Othkilde, Cvarishevi, Bzata, Hohlevi, Şoltishevi, Kokbereti, Bocaneti, Koklieti.
Not: Şavşeti’nin Gürcülerin yaşadığı her köyde Gürcüce aynı ölçüde korunmuş değil. Yaşlılar ve orta yaş grubu Gürcüceyi daha iyi biliyor. Gençlerin çoğu ise bilmiyor. Bunun pek çok nedeni var, ama asıl neden tarihin bölgedeki seyridir… 
Gürcüceyi unutan köyler şunlardır: Diobani, Tskalsimeri, Kvirala, Zendaba, Cinali, Mikeleti, Çihvta, Cuarebi (Çuarebi), Karaveti, Turmaneti, Kothevi, Ahaldaba, Tsihisdziri, Dabaketili, Veli, Tbeti, Garkloba, Şavta, Tsitsveli, Samceli, Soporo, Kotetrisi, Hantuşeti, Verhvnali, Morohozi, Tsetshlauri, Gurnateli, Vanta, Mamanelisi, Okrobageti, Kuçeni, Şavketi, Sulisi, Balvana, Çartuleti, Anklia, Carati, Mokta, Sinkoti, Çidila, Muhobani.
Niko Mari, (1904 Yılı) Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, 2015, Batum, s. 28-29.

ŞAVŞAT GÜRCÜLERİNİN SÜRGÜNÜ
Şavşatlıların Göçü. . Yaşlıların Bana Anlattıkları: 1895 Yılı.
“Osmanlı ülkesine göç ettirilmemiz çok eskiden başlamış.” Bu zamandan bu yana, bu göçten sonra ne kadar zaman geçmiş diye sordum. Şöyle cevapladılar: Eskilerin dediğine göre, bizim yerlerimizden edilip göç ettirilmemizden bu yana iki yüz yıldan fazla zaman geçmiş. Yani bu tarih 1680’ler olmalı. Yerlerinden edilenlerin yerine Kürtleri ve Türkleri yerleştiriyorlarmış. Burada kalan Müslüman Gürcüler işte bundan dolayı Gürcü dilini unuttular. Şavşatlıların göç ettirilmesine ilişkin pek çok belge mevcutmuş. Fakat dönemi ve yılları, ne zaman ve ne meydana geldiğini, nasıl bir göç olduğunu bilmiyorlar. Neden ve hangi sebeple diye sorunca, çoğunluğun din yüzünden göç ettirildiğini söylüyorlar. Sürgün ve göçle Şavşatlılar Gürcü dilini yitirmezlermiş ama Şavşatlı Müslüman Gürcüleri yaygın biçimde Kürt kızlarıyla evlendiriyorlarmış. 1790’larda Şavşat’ta Gürcü dilinin yok olmasının nedeni buymuş. 
Şavşat’a Kürtlerin getirilip yerleştirilmesinin nedeni bakın neymiş: Şavşat çok güzel bir yer. İyi, havadar ve verimli, halkı da rençber. Tek sözle burası inciden bir köşe. Böyle bir yerde Gürcülerin varlığını Osmanlılar uzun zamandır kıskanıyormuş. Müslüman Gürcülerin dili ve gelenekleri baskı altına almak için Kürtleri getirip buraya yerleştirmişler. Tbeti Kilisesi Şavşatlıların merkezî ibadet yeriydi. Tbeti bugün de kubbesi dahil sağlam biçimde duruyor. Bir dönem cami olarak kullanılmış. Yönetimden korktukları için cami olarak kullanmaktan vazgeçmişler. Sonra burası sahipsiz bir hale gelmiş.” 
Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü, Tiflis, 1912, s. 24.