Mere

MERE – Tarihsel Samtshe bölgesinin Türkiye kesiminde bulunan yerleişm yerlerinden biridir. Günümüzde Çakırkoç adıyla Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.

Etimoloji: Gürcüce bir yer adı olan Mere (მერე), akarsu kıyısındaki düzlüğe verilen addır (102; 41:III:442). Nitekim Mere köyü, Posof Çayı’nın kıyısında bir düzlükte konumlanmıştır. Bu yer adı Türkçeye Mere ve Mire olarak girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Mire (میرە) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Mere (مەرە) şeklinde kaydedilmiştir (41:III:442; 28:761).

Tarihçe: Mere köyünün bulunduğu Samtshe, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biridir. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Mere Kalesi ile bu kalenin hemen eteğinde yer alan Mere Kilisesi bu dönemden kalmıştır (4:47; 42:89-90).

Mere köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasının Güney nahiyesine bağlı olan yerleşim yeri, “Kale-i Rabat-ı Mire” (رباط قلغۀ میرە) adıyla kaydedilmiştir. Kale yakınında bir yerleşim olduğu için Rabat şekilde adlandırılmış olan Mere köyünde, Osmanlı Devleti’nin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi vermekle yükümlü 11 hane yaşıyordu. Köyde Gürcülerin yanı sıra Ermeniler de yaşıyordu (41:III:442; 137). Ermeni nüfusun Rabat’ta ticaret ve zanaat erbabı olarak yerleştiği tahmin edilebilir. Mere köyünde buğday, arpa, çavdar, keten tohumu tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Köyde iki adet su değirmen vardı (41:II:301).

Mere köyü, üç yüzyılı aşkın bir süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Mere (Мере) şeklinde kaydedilmiş olan yerleşim, Ardahan sancağının Poshov kazasına bağlı Digur nahiyesinin 21 köyünden biriydi. Nüfusu, 48’i erkek ve 34’ü kadın olmak üzere, 9 hanede yaşayan 89 kişiden oluşuyordu. Köyde yaşayan halkın tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Eski bir Gürcü köyü olan Mere’nin nüfusu Türk olarak kaydedilmiştir (86: “Kars oblastı” – 372).

Gürcü gazeteci ve araştırmacı Konstantine Martvileli, Birinci Dünya Savaşı’nda Ardahan bölgesini gezmiş ve 1917 yılında Mere köyünde 9 hanede 158 Müslüman Gürcü yaşadığını yazmıştır. Köyün biraz aşağısında, yüksekçe bir kayanın üzerinde büyük ve sağlam duvarları olan bir kalenin bulunduğunu, bu yapının yukarıdan Kura Nehri’ne baktığını, köyün de yukarıdan kaleyi gördüğünü belirtmiştir (15:220).

Mere köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması’yla ülkenin sınırları Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Ancak Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında, 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Mere Türkiye’ye bırakıldı (114; 69:489).

Mere köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Poshof kazasının merkez nahiyesine bağlıydı (28:761). 1935 genel nüfus sayımından “Mere” olarak kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 224 kişiden oluşuyordu (35:278). Mere veya Mire Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çakırkoç olarak değiştirilmiştir (68:722). 1965 genel nüfus sayımında Çakırkoç köyünün nüfusu 247 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 120 kişi okuma yazma biliyordu (65:361). 1992 yılında Ardahan il olunca, Çakırkoç köyü bu ilin Poosf ilçesinin köyü haline geldi.

Tarihsel yapılar: Çakırkoç köyünde, günümüze iki tarihsel yapının kalıntıları ulaşmıştır. Bunlardan biri Mere Kalesi, diğeri ise Mere Kilisesi‘dir. Mere Kalesi’ndeki bir taşta, 15-16. yüzyıla tarihlenmiş Gürcüce bir yazı tespit edilmiştir. Kalenin eteğinde yer alan Mere Kilisesi, 10. yüzyılda, Gürcü krallığı döneminde inşa edilmiştir. Bugün İki yapı da büyük ölçüde yıkılmış haldedir (4:47; 2:229, 404).
*