Agara

AGARA – Tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Ağıllar adıyla Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Etimoloji: Gürcüce bir yer adı olan Agara (აგარა), eski Gürcü dilinde köy, kasaba, tarla, mera gibi anlamlara gelir (152). Bu yer adı Türkçeye aynı şeklide girmiştir. Nitekim Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli Osmanlıca kaynakta Agara (آكارا) olarak geçer (25:1927:114).

Tarihçe: Agara, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti’de yer alır. Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün bugünkü sınırlarında içinde bulunan ve 9. yüzyılda inşa edilmiş olan Şatberdi Manastırı, buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir. Köyde bugüne kadar gelmiş Vartishevi (ვართისხევი), Kldistavi (კლდისთავი), Ğele (ღელე), Ortakapani (ორთაკაპანი), Şuaklde (შუაკლდე) gibi Gürcüce yer adları da bu dönemden kalmış olmalıdır (1:181).

Agara köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Agara (Агара) adıyla kaydettiği köy, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Gurcani nahiyesinin beş köyünden biriydi. Köydeki 18 hanede, 83’ü erkek ve 89’u kadın olmak üzere, 172 kişi yaşıyordu. Agara’nın bir mahallesi olan Givit’in (Гивитъ) nüfusu 3 haneden oluşuyordu. Son dönemde “Gvit Düzü” olarak anılan Giviti, günümüzde Deriner Barajı suları altında kalmıştır. Eski bir Gürcü yerleşimi olan Agara’nın nüfusu bu sayımda Türk olarak kaydedilmiştir (86: “Batum oblastı” – 1322).

Agara köyü, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların Artvin sancağından çekilmesinin ardından Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Nitekim bu durum 7 Mayıs 1920 tarihinde Moskova Antlaşması’yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Yaklaşık bir yıl sonra Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgalinin ardından imzalanan Moskova Antlaşması’yla Artvin bölgesi ve Agara köyü Türkiye’ye bırakıldı (69:489).

Agara köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde, Sirya nahiyesine bağlıydı ve köydeki 22 hanede 65 kişi yaşıyordu. Bu tarihte de köyün nüfusunun tamamı “Türk” olarak yazılmıştır (22). Agara Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Ağıllar olarak değiştirilmiştir (25:1927:114). Ağıllar köyünde 1965 genel nüfus sayımında 208 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde sadece 101 kişi okuma yazma biliyordu (65:86).
*