Thilazori

THİLAZORİ (Gürcüce: თხილაზორი; translit.: “th’ilazori”), tarihsel Klarceti bölgesinin yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin iline bağlı Borçka ilçesinde yer alır ve adı sonradan Zorlu olarak değiştirilmiştir.

KÖYÜN ADI
Tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşmelerden biri olan Zorlu’nun Gürcüce eski adı, Gürcüce kaynaklarda da Thilazori (თხილაზორი),Thlazori (თხლაზორი), Thilazuri (თხილაზური) gibi değişik biçimlerde yazılmaktadır. Köyün adı Thiladzeler adındaki bir aileden gelmektedir.^[1] Köyün adı Türkçe kaynaklara da Tıhlazor, Tihlazo, Tahlazo gibi farklı biçimlerde girmiştir.^[2,3,4] Yabancı kökten geldiği gerekçesiyle köyün adı 1925’te Zorlu olarak değiştirilmişti. Bununla birlikte Dahiliye Vekaleti’nin 1933 yılında yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün adı Zorlu değil Tihlazor olarak geçer.^[5]

TARİHÇE
Thilazori’nin kuruluşu hakkında bilgi yoktur. Buradaki kale ve kilise kalıntıları, köyün eski bir yerleşme olduğunun bir göstergesi sayılabilir. Thilazori eski çağlardan beri Gürcü yönetimindeyken, 16. yüzyılda Samhtse atabeglerini yenilgiye uğratan Osmanlılar tarafından ele geçirildi. Uzun süre Osmanlı yönetiminde kaldı. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Osmanlılar yenilince, Thilazori’nin de içinde yer aldığı Tao-Klarceti bölgesi Rusya İmparatorluğu’na katıldı. Rus yönetimi altındayken 1886 tarihli kayıtlara göre köyde sadece 6 hanede 17 kişi yaşıyordu.^[6] Bu durum, nüfusun tamamı Gürcülerden oluşan köyden 93 Harbi’nden sonra halkın göç ettiğini göstermektedir. Köyün mahallerinden biri Şalikebi adını taşıyordu. Bu mahallede soylu bir aile olan Şalikaşvililer yaşıyordu. Nitekim bu aileden olan kişiler 1878’de Sinop’a göç etmişlerdir. 1907’de ise köyün nüfusu artmış, 79 kişiye ulaşmıştı. Bu sayımda nüfusun tamamı Müslüman Gürcü olarak kaydedilmiştir. 1910 tarihinde Thilazori Artvin ilinin (okrug) merkez ilçesine (uçastka) bağlı, Thiladze soyadını taşıyan kişilerin yaşadığı bir köydü.^[7]

Birinci Dünya Savaşı sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Thilazori, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde yer aldı. 1921’de, Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında, Tiflis hükümetine bölgeyi boşaltması için nota veren Ankara Hükümeti kuvvetleri genel bir harekâtla Tao-Klarceti bölgesinin büyük kısmını (Artvin ve Ardahan) ile Batum’u işgal etti.^[8] Türk birlikleri Gürcü ordusu tarafından Batum’dan çıkarılınca, sadece Thilazori’nin de içinde yer aldığı Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye sınırları içinde kaldı. Thilazori’nin adı 1925’te Zorlu olarak değiştirildi. Ertesi yılki nüfus tahririne göre köyde 32 hanede 75 kişi yaşıyordu.

TARİHSEL YAPILAR
Thilazori köyünde eski dönemlerde inşa edilmiş bir kale ve bir de kilise vardı. Bir köy kilisesi olan Thilazori Kilisesi tamamen yıkılmıştır. Köyün doğu kısmında, derenin sağ yamacındaki kayalığın üzerinde yer alan Thilazori Kalesi’nden de geriye sadece yıkıntılar kalmıştır.^[9]

Kaynakça:
1. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları(Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 23, 47.
2. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 254.
3. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 140.
4. ^ “Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye (Osmanlıca), 1927, s. 112.
5. ^ Köylerimiz, İstanbul, 1933, s. 725.
6. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları(Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 23.
7. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları(Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 47.
8. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
9. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 139, 296.

Not: Bu yazı ႧႤႧႰႨ ႾႠႰႨ tarafından Vikipedi için kaleme alınmıştır.