Sacvareti

SACVARETİ – Tarihsel Tao bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Boyalı adıyla Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.

Etimoloji: Boyalı köyünün eski adı Sacvareti’dir. Gürcüce bir yer adı olan Sacvareti (საჯვარეთი), haç anlamındaki “cvari” (ჯვარი) kelimesinden türemiş olan “sacvare”den (საჯვარე) gelir (102). “Sacvare”, haç dikili yerlere deniyordu. Köyün adı, eskiden haç dikilmiş yerlerin varlığına işaret etmektedir. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili eski kiliselerin ve “sacvare” alanların halkın Müslüman olmasından sonra ziyaret yerlerine dönüşmüş olduğu yazar (148). Sacvareti, Türkçeye Sacvaret ve Sacveret şeklinde girmiştir. Nitekim 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Sacvaret (ساجوارت) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Sacveret (ساجورت) olarak geçer (27:356; 28:82).

Tarihçe: Sacvareti köyü, Orta Çağ’da Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao’da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki Sacvereti Kalesi de bu dönemden kalmış olmalıdır (8:92).

Sacvareti köyü, geç döneme kadar Osmanlı kayıtlarında geçmemektedir. 1876 Trabzon vilayeti salnamesine göre Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlı Livana kazasını köylerinden biriydi. Söz konusu salnameye göre köyün nüfusu 21 hanede yaşayan 107 kişiden oluşuyordu. Köyde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 3 eşek, 20 öküz, 40 inek, 273 keçi ve 200 koyun kaydedilmiştir (27:357).

Sacvareti köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Artvin vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlıydı (28:82). 1940 genel nüfus sayımında “Saçveret” şeklinde yazılmış olan köy, Çoruh vilayeti içinde aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 356 kişiden oluşuyordu (40:170). Sacvereti veya Sacveret Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Boyalı olarak değiştirilmiştir (68:746). 1965 genel nüfus sayımında Boyalı köyünün nüfusu 494 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 142 kişi okuma yazma biliyordu (65:90). 

Tarihsel yapılar: Boyalı köyünde günümüze ulaşmış tek tarihi yapı Sacvreti Kalesi’dir. Kale, ulaşımı zor bir kaya üzerinde inşa edilmiştir. Yapıdan geriye sadece 2 metre uzunlukta bir duvar parçası ile sarnıç kalmıştır (8:92).
*