MUZARETİ (Gürcüce: მუზარეთი; okunuşu: “muzareti”), tarihsel Tao-Klarceti‘nin Kola bölgesinde yer alan yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür. Köyün adı 1959 yılında Çakırüzüm olarak değiştirilmiştir.
Muzareti, Göle kasabasının kuzeybatısında yer alır ve kasabaya 4 kilometre uzaklıktadır. Muzareti’nin çevresinde Göle kasabası ile Salut (Dereyolu), Keşar (Dedekılıcı), Sşnoeti (Samandöken), Kursune (Dolunay), Köşk ve Avinder (Değirmenlidere) köyleri bulunmaktadır
TARİHÇE
Gürcüce bir yer adı olan Muzareti, Türkçeye Muzarat veya Muazaret olarak girmiştir. Bu yer adı 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde Musaret (Мюзарет), 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Muzarat (موزارات) olarak geçer (1; 2:771)
Muzareti, orta çağda Gürcistan’ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola’da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bu yerleşimin bulunduğu yer, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi’nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması’yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresi sırasında Muzareti, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlıydı. 1886 yılında nüfusu, “Rum” olarak kaydedilmiş 187 kişiden oluşuyordu (1). Köyün nüfusu 1896 yılında 287 kişi, 1906 yılında 415 kişi olarak tespit edilmiştir (3:113).
Bölgede 1907 yılında araştırma gezisi yapan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, o sırada Göle bölgesinin nüfusu hayli renkli bir hale gelmiş, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Osmanlı ülkesinden göç etmiş olan Rumlar ve Ermeniler Müslüman Gürcülerden boşalmış yerlere yerleştirilmişti. Nitekim Muzareti köyünde Rumlar eski Gürcü kilisesini yıkmış ve taşlarıyla yeni bir kilise inşa etmişlerdi. Bu kilisenin bir taşında Gürcü alfabesinin Asomtavruli karakterleriyle “Ts¯o G¯i” (წ¯ო გ¯ი) yazısı bulunuyordu. Bu yazıyı yakarış biçiminde “წმინდაო გიორგი” (Aziz Giorgi) biçiminde okumak mümkündür. Bu yazıt buradaki kilisenin Aziz Giorgi’ye adanmış bir Gürcü kilisesi olduğunu göstermektedir. Köyde ikinci bir eski kilise bulunuyordu ve o kilise de yıkılmış ve Takaişvili’nin orada bulunduğu sırada yerinde yeni kilise inşa ediliyordu (4:10, 15).
Muzareti köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan’ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Muzareti Türkiye’ye bırakıldı (5:II.489).
Muzareti, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Muzarat (موزارات) adıyla Kars vilayetinin Göle kazasının merkez nahiyesine bağlıydı (2:771). 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahip olan Muzarat’ın nüfusu 369 kişiden oluşuyordu (6:352). Muzareti veya Muzarat Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çakırüzüm olarak değiştirilmiştir (7:729). 1965 genel nüfus sayımında Çakırüzüm köyünün nüfusu 851 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 181 kişi okuma yazma biliyordu (8:358).
KAYNAKÇA:
1. ^ “Göle Kazası (1886 Yılı)” (Rusça)”.
2. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları(Osmanlıca), İstanbul, 1928.
3. ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018.
4. ^“Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938.
5. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2.
6. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946.
7. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
8. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968.
TAO-KLARCETİ 