PAREHİ MANASTIRI (Gürcüce: პარეხი ya da პარეხთა; translit.: “p’areh’i” ya da “p’areh’ta”), tarihi Klarceti bölgesinde Gürcü Ortodoks manastırıdır. Bugün Artvin ilinin merkez ilçesindeki Berta (yeni adı Ortaköy) köyündedir. 9. yüzyılda, Berta Manastırı’na üç-dört kilometre mesafede, bu manastırın bir parçası olarak inşa edildiği, sonra bağımsız manastır haline geldiği sanılır.[1] Manastır ana kilise, iki küçük kilise, hücreler ve başka yapılardan oluşur. Parehi Gürcücede “mağara kaya” anlamına gelir.[2]
Elyazması İkinci Berta İncili’ne (12. yüzyıl) düşülen nota göre Parehi Manastırı Meryem Ana’ya adanmıştır. Manastır hayatı burada 9. yüzyılın ikinci yarısında başlamış olmalıdır. Bir haşiyede (1450-1460’lı yıllar) Ançalı Başpiskopos Kerabin hem Berta Manastırı’nın, hem de Parehi Manastırı’nın başrahibi olarak anılır. Bu belgeye göre Berta ve Parehi tek bir manastırdır. Parehi Manastırı’nın rahipleri olduğu, ama başrahibi olmadığı başka el yazmalarındaki haşiyelerden de anlaşılmaktadır. Grigol Hantsteli’nin Yaşamı‘na göre, Mikaeli (ya da Mikel) Berta Parehi’ye yerleşmişti. Tao-Klarceti yöneticilerinin ziyaret ettiği bağımsız manastılar listesinde Parehi’nin adı geçmez. Bütün bunlar kuruluşundan itibaren Parehi Manastırı’nın Berta Manastırı’nın bir parçası, bir tür şubesi olduğunu gösteriyor olmalıdır. Ancak Parehi’nin büyüklüğüne bakarak bir dönem, bazı dönemler buranın bağımsız manastır olduğu da söylenebilir.[3]
Parehi Manastırı’nın ana kilisesi köyün merkezinin 4 km kuzeyinde yer alır. 9. yüzyılda inşa edilmiş olan kilise büyük ölçüde ayakta. Manastırın küçük kiliselerinden biri 10. yüzyılda inşa edilmiş bir bazilikadır. Ana kilisenin güney tarafında yer alan kiliseden geriye yıkıntıları kalmıştır. Diğer küçük kilise ise ana kilisenin doğu tarafındadır. 10. yüzyılda inşa edilmiş olan bu tek nefli kilise de günümüze sağlam ulaşamamıştır.[4]
Oldukça meyilli bir arazi üzerinde, bir vadi yatağının kenarında, ana kayanın üzerine, istinat duvarlarının yardımıyla altlı üstlü olarak inşa edilen manastırda iki kilise bulunduğu varsayımından dolayı Çifte Kilise de denmiştir.[5]
Gürcü Ortodoks Kilisesi’nin azizlerinden Mikel, Parehi Manastırı’nın kurucusu kabul edilir ve bundan dolayı Parehili Mikel anlamımda Mikel Pareheli olarak anılır.
Kaynakça:
1. ^ “Parehi-Tanrının Evi” (Gürcüce video). Erişim tarihi: 26 Eylül 2019.
2. ^ “პარეხი” – Gürcüce Sözlük. Erişim tarihi: 26 Eylül 2019.
3. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 39.
4. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 145.
5. ^ “Ortaköy Çifte Kilise (Parehi Manastırı)“. Erişim tarihi: 26 Eylül 2019.
Not: Bu yazı ႧႤႧႰႨ ႾႠႰႨ tarafından Vikipedi için kaleme alınmıştır (26 Eylül 2019).
TAO-KLARCETİ 