ŞATBERDİ KALESİ (Gürcüce: შატბერდის ცინე; translit.: “şat’berdis tsih’e”), tarihsel Klarceti bölgesinde 9. yüzyılda inşa edilmiş Gürcü kalesi. Bugün Türkiye sınırları içinde yer alan kale Artvin ilindeki Boselta (yeni adı Okumuşlar) köyünde yer alır. Genel kabule göre kale, Rahip Grigol Hantsteli’nin öncülüğünde ve Klarceti prensi I. Bagrat Kurupalati’nin desteğiyle 9. yüzyılda kurulan Şatberdi Manastırı’nın korunması amacıyla inşa edilmiştir.[1]
TARİHÇE VE MİMARİ
Gürcüce adı bilinmediği için kale Türkçe kaynaklarda, köyün adından dolayı Boselt Kale olarak geçer.[2] Şatberdi Kalesi, dikdörtgen planlı (53 × 33 m) bir yapıdır. 1160 metre yükseklikte bulunan kale büyük ölçüde ayaktadır. Kalenin doğu ve güney bölümleri oldukça iyi durumda günümüze gelebilen sur duvarlarında en az üç yapı ve onarım dönemi geçirmiştir. Kalenin bir kilise ve bir de kulesi bulunur. Köyün 900 metre güneybatısında kayalık bir tepede yer alır. Şatberdi Manastırı’na tamamen hakim bir tepede yer aldığı için Şatberdi Kalesi’nin bu manastırın korunması amacıyla inşa edildiği düşünülmektedir.[3-4]
“Çoruh Havzası Gürcü manastırlarını koruyan çok sayıdaki kaleden biri de, hafif eğimli bir tepe üzerine kurulmuş, özgün Gürcüce adı bilinmeyen, ilk kez 1995 yılı yüzey araştırmaları kapsamında belgelendirilen, Ardanuç yakınındaki bölge halkının değişiyle Boselt Kale’dir. Doğu ve güney bölümleri oldukça iyi durumda günümüze gelebilen sur duvarlarında en az üç yapı ve onarım dönemi saptanır. Doğudaki çok büyük boyutlu bloklarla örülmüş olan bölüm büyük olasılıkla surların ilk yapı evresine aittir ve kanımızca sekizinci yüzyıl sonlarına tarihlendirilmelidir. Kaleye kuzeyindeki özgün olmayan bir açıklıktan girilir. Güneydeki kareye yakın dikdörtgen planlı burcun özgün giriş açıklığı yoktur. İçteki duvarlarda, üst üste iki ayrı düzlemde, eş yükseklikte yer alan hatıl delikleri, ahşap yapım ögeleri kullanılarak burcun üç kata bölünmüş olabileceğini gösterir. Sur duvarlarının içinde dikdörtgen planlı tek nefli, güneyinde ek bir mekânı bulunan bir şapele ait kalıntılar yer alır.” Gürcü Sanatının Ortaçağı (Mine Kadiroğlu – Bülent İşler), 2010, s. 21-22.
Kaynakça:
1. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 44.
2. ^ Mine Kadiroğlu-Bülent İşler, Gürcü Sanatının Ortaçağı, 2010, Ankara, s. 21-22.
3. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 303.
4. ^ Mine Kadiroğlu-Bülent İşler, Gürcü Sanatının Ortaçağı, 2010, Ankara, s. 21-22.
Not: Bu yazı ႧႤႧႰႨ ႾႠႰႨ tarafından Vikipedi için kaleme alınmıştır (27 Ağustos 2019).
TAO-KLARCETİ 